Zapraszamy na czwartą edycję konferencji poświęconej badaniom w sektorze kultury, która odbędzie się w Krakowie 28-29 listopada 2024 roku. Konferencja organizowana jest przez Zakład Zarządzania Kulturą Instytutu Kultury Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego we współpracy ze stowarzyszeniem Instytut Badań Organizacji Kultury - IBOK.
W tym roku nasza dyskusja będzie zogniskowana wokół trzech ścieżek tematycznych:
Zapraszamy do nadsyłania propozycji wystąpień w ramach ścieżki tematycznej poświęconej kadrom i odbiorcom kultury. Według autorów publikacji „Raport Kultura” pracownicy instytucji kultury to „rzesza wykształconych i doświadczonych profesjonalistów, bez których nie może funkcjonować żadna instytucja i żadna organizacja kultury” (Czyżewski et al. 2020). Są to m.in. menedżerowie, edukatorzy, bibliotekarze, przewodnicy, animatorzy, rzemieślnicy, pracownicy teatrów, inżynierowie światła i dźwięku czy osoby odpowiedzialne za promocję wydarzeń. Instytucje kultury to także artyści i twórcy, których prace stanowią podstawę programów artystycznych i edukacyjnych. To grupa wysoko wykształconych, często wysoko-wyspecjalizowanych, a przede wszystkim zaangażowanych ludzi, którzy (współ)tworzą kulturę.
W ramach ścieżki tematycznej szczególnie interesuje nas wspólne poszukiwanie odpowiedzi na pytania: Kto pracuje w organizacjach kultury? Czy organizacje kultury są postrzegane jako atrakcyjne miejsca pracy? Jakie możliwości rozwoju zawodowego widzą dla siebie ludzie kultury w tym sektorze? Jak przebiegają ścieżki rozwoju pracowników sektora kultury?
Krąg (współ)tworzenia kultury rozszerza się poza tradycyjnie rozumianych aktorów. Kultura bowiem zmienia się szybciej, niż myślenie o niej. Ważnym partnerem w procesie (współ)tworzenia kultury i jej wymiarów staje się samo społeczeństwo, oddolne inicjatywy i indywidualne aktywności, powodując przesunięcie akcentów i sił. Poszerzenie Pola Kultury (Lisicki, Filiciak 2017; Krajewski 2017) staje się nowym zjawiskiem promującym relacyjność, sieciowość i praktykowanie “żywej kultury”.
W kontekście tego trendu nie można dziś zredukować kultury do jej obecności instytucjonalnej. Widoczne jest to w raporcie o Poszerzeniu Pola Kultury. Diagnoza potencjału sektora kultury w Gdańsku, w którym opisane są procesy: rozlewania się żywej kultury poza ramy określone przez wąskie pole instytucji kultury, mieszania się kultur z innymi obszarami, wyznaczania nowych celów i formuł działania w kulturze oraz nowych definicji uczestnictwa (Czarnecki i in. 2012). Tworzy to bardzo szerokie pole nie tylko do eksploracji nowych zjawisk (np. ekspresji społecznej) i obecności kultury w codziennych praktykach Polaków, ale również zaprasza do przeformułowania definicji, ról i misji poszczególnych organizacji kultury (por. Bendyk 2017).
Zatem: W jaki sposób instytucje kultury i ich pracownicy mogą odpowiedzieć na zmieniające się definicje kultury oraz praktyki uczestnictwa? Jak rozumiemy dziś wyzwania stojące przed kulturą włączającą? W jaki sposób (współ)tworzymy dziś kulturę? W jaki sposób odbywa się wytwarzanie nowych mechanizmów i tożsamości w ramach poszerzonego pola kultury? W jaki sposób badać praktyki będące często poza oficjalnym dyskursem o kulturze? W jaki sposób inkluzywne myślenie o kulturze wpisuje się w koncepcję Społecznej Odpowiedzialności Biznesu? Czy (jaką?) te zmiany mogą stanowić inspirację dla warsztatowych działań dzisiejszych animatorów/edukatorów kultury?
Do udziału zapraszamy zarówno badaczy zajmujących się problematyką kadr kultury, jak i praktyków czy obserwatorów, którzy chcieliby się podzielić swoją wiedzą i doświadczeniem w zakresie zarządzania ludźmi, zmianą i procesami w organizacjach kultury.
Powaga sytuacji, w której znalazły się ekosystemy naszej planety wymaga również stawiania pytań o (współ)odpowiedzialność kultury w czasie kryzysu klimatycznego. Historia kultury i cywilizacji opiera się na filarach postępu projektowanego i pożądanego przez ludzi. Przez wieki jako gatunek dążyliśmy do dominacji nad innymi przejawami życia, zmieniając obraz planety zgodnie z własnymi potrzebami. Oprócz powstania antropogenicznych zmian przyczyniających się do trwałej degradacji środowiska, prymat wzrostu i kreowania konsumpcyjnych marzeń doprowadziły do nierówności społecznych, wyzysku i ograniczonego dostępu do coraz bardziej kurczących się zasobów. Sztuka stanowi archiwum antropocenu, a jej historyczne przejawy dokumentują proces uprzemysłowienia i podboju natury. To niewygodne stwierdzenie pozwala inaczej spojrzeć na takie przykłady ludzkich wytworów kultury jak malowidła ścienne pokazujące wybijanie zwierząt, obrazy industrializacji w znanych muzeach (jak chociażby Les Batteurs de pieux Maximiliena Luce’a w Musée d'Orsay), a współcześnie festiwalizację kultury, opierającą się na intensywnej (zazwyczaj nieekologicznej) mobilności.
Teraz, z uwagi na wzrost temperatury, ekstremalne zjawiska pogodowe, podnoszenie się poziomu morza, utratę bioróżnorodności i zanieczyszczenia konieczne jest z jednej strony nowatorstwo w prowadzeniu działalności kulturalnej, z drugiej współpraca pomiędzy przedstawicielami sektora kultury i edukacji, a także z politykami, przedsiębiorcami i badaczami. W najbliższych latach zakres zmian klimatycznych będzie się dodatkowo powiększać, bo jak ujął to sekretarz generalny ONZ António Guterres, zakończyła się era ocieplenia klimatu, a rozpoczął czas jego gotowania. Oznacza to w praktyce konieczność dostosowania trybów zarządzania w kulturze do ograniczeń otoczenia, innego planowania wydarzeń w budynkach i w plenerze, optymalizacji współpracy przy występach gościnnych i festiwalach, cyrkularnego produkowania wystaw i spektakli. Standardy wciąż nie są wypracowane, a zatem potrzebna jest intensywna wymiana doświadczeń, dzielenie się wiedzą i podejmowanie śmiałych prób, by odkryć nowe ścieżki dla zielonej kultury. W tej rewolucji, którą trzeba świadomie wywołać, ważne jest nie tylko redukowanie śladu węglowego kultury, ale także empatia i zrozumienie dla potrzeb artystów, kuratorów i pracowników instytucji związanych z twórczością (od menedżerów do montażystów) oraz widzów, których nawyki mają wpływ na holistyczne ujęcie “wpływy kultury”.
Równocześnie trzeba dodać, że temat zmian klimatu od wielu lat odważnie eksplorowany jest przez artystów, o czym świadczą między innymi prace takich twórców jak Olafur Eliasson, Spencer Tunick, czy Joanna Rajkowska i Diana Leonek. Również ruchy aktywistyczne związane są ze światem sztuki, albo czerpiąc inspirację z happeningów i akcjonizmu, albo poprzez niszczenie dzieł dając wyraz frustracji i poczuciu beznadziei. Kultura nie unika współodpowiedzialności. Przeciwnie, prowokuje do tego, by stawiać pytania o własną rolę w czasie kryzysów i przede wszystkim zachęca do podejmowania prób zaradzenia im.
Celem sesji jest zgłębienie związku między zmianami klimatycznymi a kulturą oraz zidentyfikowanie roli, jaką kultura może odegrać w kontekście działań na rzecz zrównoważonego rozwoju, promowania dewzrostu, wdrażania twórczych i organizacyjnych rozwiązań pozwalających na sprawiedliwą współpracę i artystyczny dialog. (Współ)odpowiedzialność kultury to hasło, które zachęca do stawiania pytań z różnych stron - o to, co w zarządzaniu kulturą trzeba ulepszyć, ale też, czego można się od kultury nauczyć. Szczególnie zachęcamy do proponowania referatów opartych o wyniki badań na temat wpływu klimatu na kulturę i kultury na klimat, prezentujących nowe ujęcia metodologiczne i pokazujących zrównoważone praktyki w działalności kulturalnej i w definiowaniu współczesnej roli dziedzictwa kulturowego. Dodatkowo zachęcamy do przyjrzenia się sieciowaniu, lobbowaniu i podejmowaniu inicjatyw politycznych na rzecz włączania kultury w działania adaptacyjne i mitygacyjne, a także zmian narracji wokół kultury z uwagi na widmo ekologicznej zapaści.
Zachęcamy [również] do udziału w ścieżce tematycznej dedykowanej zagadnieniom związanym z relacjami pomiędzy człowiekiem a technologią. Jak na twórczość, instytucje i ich ofertę, odbiorców, a także same badania wpływają nowe technologie? Jaka jest ich rola we (współ)tworzeniu kultury? Jak takie innowacje jak Chat GPT, Midjourney, czy DALL-E wpływają na ten sektor? Szczególnie interesują nas takie zagadnienia i obszary rozważań jak: rola algorytmów we (współ)tworzeniu kultury, badania podejmowane z pomocą oraz związane z wykorzystaniem nowych technologii w kulturze, kształtowanie oferty kulturalnej a nowe technologie, uczestnictwo w kulturze z pomocą nowych technologii (w tym włączanie osób ze szczególnymi potrzebami), sztuczna inteligencja w sektorze kultury, kwestie prawne związane z pojawieniem się nowych technologii (prawo autorskie, otwarte licencje), rzeczywistość wirtualna (VR), rzeczywistość rozszerzona (AR) w kulturze.
Ciekawym wątkiem tematycznym może też być wpływ cyfrowych technologii oraz cyfrowych mediów na wirtualną dostępność treści kulturowych, które wzmacniają nowe praktyki kulturowe (również poprzez technologiczną i narzędziową dostępność) i nowe formy artystycznej twórczości. W konsekwencji stają się ono coraz bardziej zindywidualizowane, coraz bardziej “udomowione” i coraz bardziej sieciowe/zsieciowane. W jaki sposób zatem nowe technologie mogą stać się sprzymierzeńcem, a nie zagrożeniem (dezintermediacja, nieformalny obieg kultury, deinstytucjonalizacja) dla istnienia kultury z jej tradycyjnymi obiegami (por. Janowska 2014)?
Do udziału w dyskusji zachęcamy zarówno badaczy korzystających w swoich działaniach z nowych technologii, jak i praktyków wdrażających je w swoich organizacjach lub w ramach podejmowanych inicjatyw.
